Voor het jaarlijkse kunstproject nodigde oud-klasgenote Sylvie Overheul mij uit een interpretatie te maken op het schilderij 'de Hooiwagen' van Jeroen Bosch. Mijn interpretatie van dit werk is niet zozeer een interpretatie, als meer een tegenhanger.
Ik heb bijvoorbeeld niet geprobeerd met 21e eeuwse beeldtaal te verklaren wat er op het schilderij gebeurt. In mijn afbeelding wilde ik weliswaar met veel minder kleur dan het origineel (deels ingegeven door het korte tijdsbestek), toch een vrolijker beeld creëren. In het originele schilderij zit veel kleur, zoals het goudgeel van de hooiwagen.
Ik heb gekozen voor de ‘look’ van verweerde schetsvellen van Bosch, hierboven zie je een detail van de tussenfase, op weg naar een ingetogen bruine inkttekening maar met een vrediger thema dan 'de Hooiwagen'. Er is uiteindelijk ook geen hooiwagen meer te zien. Het origineel staat op mijn website in de portfolio onder illustraties.
Sylvie organiseert deze kunstprojecten al jaren voor professionele kunstenaars, amateurs, haar cursisten of semi-professionals. Het zou de eerste keer zijn dat ik mee deed, omdat er een afmelding was. Techniek was ook vrij: van collage tot schilderij en van foto tot tekening of een combinatie ervan. Als het maar aan de muur kon hangen. Het formaat echter was vast: 60x40 cm staand, en het moest ophangklaar ingeleverd worden ter expositie. De 34 interpretaties zouden bij Galerie Wind hangen van 8 t/m 30 oktober 2016.
Ik was gebonden aan een paar regels, maar helemaal vrij in het interpreteren, men moest alleen wel kunnen zien dat mijn inspiratie op dit schilderij was gebaseerd. In de kunst bedoelt men met interpretatie een oordeel over de "betekenis" van een kunstwerk, dat wil zeggen: over datgene wat het kunstwerk primair overbrengt of uitdrukt. Voor mij is de aanwezigheid van vechtende hebberige mensen die richting de hel lopen, veranderend in een karavaan van duivelse wezens rechts op het werk van Bosch een moralistische les dat het slecht afloopt met de mensen, als zij meer met aardse zaken bezig zijn en aangetrokken worden tot het kwaad en de materie. Maar ook de afwezigheid van bloemen en mooie natuur maken dit kleurrijke schilderij in essentie toch somber. Nu was Bosch in veel van zijn werken niet bezig met het weergeven van flora. Jammer als je het mij vraagt, want de weinige keren dat hij dat wel schilderde, zoals in de tuin der lusten, maakte hij heel bijzondere fantasie natuur.
Hoe anders is dat bijvoorbeeld bij Jan van Eyck, die bijna een eeuw eerder realistisch bloemen en planten schilderde. Het kon dus al wel, gezien het het lams God van die schilder die 60 jaar eerder geboren werd, maar bleek niet de passie van Bosch. Vaak zie je vuur, duisternis, absurditeiten of wreedheden in de hel, maar Bosch focust niet echt op planten, met in de tuin der lusten wel af en toe een opvallende plant. Ik wilde dat dus juist gaan introduceren, mede omdat ik mij de laatste tijd interesseer voor botanische kunst, en heb meerdere elementen uit zijn andere schilderijen gebruikt in mijn interpretatie op de hooiwagentriptiek. Bijvoorbeeld de boom der wijsheid uit het paradijs.
Ik begon van alle losse elementen binnen het vaststaande formaat van de hooiwagen een nieuwe compositie te maken, in mijn eigen thematiek die richting een vredig wereldbeeld zou gaan, zonder mensen, hoe misantropisch ook, maar wel het exacte lijnenspel van het hooiwagenpaneel aanhoudend (horizon, landschap met waterpartijen, berg, witte middenstuk, donkere afgrond voorin) en in een pentekenstijl die (hopelijk in benadering) Boschiaans genoemd zou mogen worden. Zoals ik opmerkte, is de mens naar mijn smaak te veelvuldig aanwezig, en daarmee ook de honger naar macht en goud. Als ik de mens nu eens wegliet, en het hooi verving voor een bescheiden grondnest met daarin de belofte voor de wereld, nieuw leven, uit 2 waardige witte pauwen, precies op de plek waar in het origineel een moord plaatsvindt. Vogels die al sinds de prehistorie bestaan hebben in plaats van mensen, en engelenvleugels die nog net verschijnen achter de boom der wijsheid, i.p.v. Jezus in de wolken op het origineel. De engelen waren er immers al veel eerder. Dit paradijsje, met een witte mannetjespauw op de uitkijk, het vrouwtje beschermend bij het ei in het nest, de ogen in de pauwenstaart zoals uit de beroemde schets ‘Het woud heeft oren, het veld heeft ogen’ en een aantal vogels op de voorgrond die als herdertjes komen kijken naar de geboorte van …. (waaraan doet dit verhaal u denken).
Hij had in elk geval zeker iets met vogels, die hij veel schilderde en tekende, zie ook de schetsen: ‘De vogels en de zoogdieren trekken tegen elkaar ten oorlog’ en ‘De strijd van de vogels tegen de zoogdieren’ uit ca 1505-1510. Twee mooie schetsen uit het boek dat ik kocht bij de tentoonstelling 'Jheronimus Bosch – Visioenen van een genie' van 13 februari t/m 8 mei 2016 in Het Noordbrabants Museum. Zeker voor deze opdracht kwamen boeken goed van pas, eindelijk een goede reden om mijn boekenaankopen te verantwoorden. Van Bosch bezit ik er inmiddels drie. Leuk is dat je vanaf de oudste zwart-wit uitgave tot nu kunt zien hoeveel er onterecht aan de meester werd toegeschreven.
Ik heb bewust geen uil getekend, aangezien dat nachtdier symbool stond in de middeleeuwen voor de zonde die het daglicht niet kon verdragen. Wel had ik recent een vervreemdend buitenkunstwerk gezien in Schiedam dat mij door het uiltje zeer aan Bosch deed denken, mede ook door de bolvorm die vaak in zijn werk terugkomt. Het bleek een recent werk te zijn van docent Sjef Hendrickx van de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten in Den Haag die mij les gaf op de Afdeling Beeldende Kunst, ik meen in 1989. Hij woont en werkt in Schiedam en maakt interessant werk.
Ook de plaatsing van de bollen is niet spontaan, maar precies daar waar in het origineel de hooiwagenwielen geschilderd zijn. Twee waar je de wielen zag, en twee op de voorgrond, alsof de hooilading eraf is gevallen en er enkel wat hooi op het nest is gebleven. De boomtop is daar waar in het schilderij een boom te zien is. Maar weer geen musici of duivel, slechts de druiven en de vogels en de engelenvleugels. Hoewel Bosch zijn schetsen niet inkleurde, heb ik er wel mijn eigen finishing touch aan toegevoegd d.m.v. wassingen en goudglitters als verwijzing naar het zogenaamde hooi wat goud moest voorstellen.
Het is goed mogelijk dat Jeroen Bosch pauwen heeft gezien, want de witte pauw stamt oorspronkelijk uit India en is in de tijd van de handelsreizen meegenomen naar Europa. De pauw is waarschijnlijk de oudst bekende siervogel. De keuze voor 2 witte pauwen is eigenlijk ontstaan omdat ik de aandacht wilde vestigen op een van de lichtste plekken in het schilderij, door daar iets met het hooi in de vorm van een nest te tekenen. Geen boomnest, want de plaatsing is aan de voet van de boom op de grond, daar hoorde natuurlijk een vogelsoort bij die haar eieren legt in een nest op de grond… wat kon dat zijn, een struisvogel vond ik niet zo esthetisch, een velduil, een patrijs, een fazant ook niet… misschien een zwaan… maar beter nog een mooie pauw!
Al was het niet vanwege alle symboliek die ik over deze vogel vond, en die ik hieronder vermeld: De pauw werd in het westen gezien als verdrijver van demonen. In het vroege christendom gold de pauw als een symbool van de Verlosser en van de wederopstanding. Het vernieuwen van zijn veren in de lente wees op opstanding. zijn vlees gold als onbederfelijk, zoals dat van Christus. Het was een symbool van de onsterfelijkheid van de ziel, die als vogel werd afgebeeld. In India en China wordt de pauw gezien als symbool van schoonheid, waardigheid en waakzaamheid. Zijn staart vol ogen overziet een zeer wijde omgeving. Hij verdrijft de boze krachten. In de Europese Middeleeuwen was de pauw o.a. een symbool van macht, welstand en waardigheid.
Jezidi, vereren een wezen, genaamd Melek Taoes (= de Engel Pauw)
Het pauwenei is een symbool dat werd gebruikt door de christen‑gnosticus Basilides, die in de periode 117‑161 een school had in Alexandrië. Van zijn werken is bijna alles verloren gegaan. Uit secundaire bronnen laat zich een deel van zijn opvattingen vaststellen.
Jung ging in zijn boek zeven preken tot de doden (1916) op naam van Basilides uit van de versie van Hippolytus* in Refutatio omnium haeresium. De niet‑zijnde God bracht de niet‑zijnde wereld uit het niets voort als een zaad of een pauwenei (vergelijkbaar met het huidige concept DNA).
De kleurige harmonie van de hemelse sferen werd door het pauwenei in symbool gebracht. Basilides stelde dat dit ei synoniem was met het sperma mundi (L.) of wereldzaad. Het pauwenei bevatte de volheid van de kleuren en wel 365 kleurschakeringen.
In de oude alchemistische teksten wordt vermeld dat de gouden kleur kan worden verworven met pauweneieren.
In het Boeddhisme betekend een pauwenveer: biedt bescherming tegen de verlokkingen van de wereld.
De pauw staat symbool voor onsterfelijkheid, schoonheid en waardigheid. Tevens staat de pauw voor trots en oplettendheid.
In India is de blauwe pauw symbool voor de god Krishna en wordt als heilige vogel beschouwd. De Hindoes zijn ervan overtuigd dat het lichaam van de pauw onvergankelijk is: het symbool van verrijzenis en eeuwig leven, de essentie van de goddelijkheid. Op het doden van de pauw stond vroeger dan ook de doodstraf. De pauw is tevens nationaal symbool van India, zoals dat bij ons de leeuw is.
(Bron: https://nl.wikipedia.org/wiki/Interpretatie)
(Bron: http://users.skynet.be/religie_info_site/bijbel%20fauna/pauw.html)
(Bron http://tomwesteneng.nl/vogels.html)
(Bron: https://nl.wikipedia.org/wiki/Pauwen)
(Bron http://www.columbusmagazine.nl/azie_en_midden-oosten/india/jaipur/reisreporter/fotos/372111.html)
 |
| © ConstCreations oktober 2016 niet ongevraagd kopiëren of publiceren |
 |
| © ConstCreations oktober 2016 niet ongevraagd kopiëren of publiceren |
Ik heb bijvoorbeeld niet geprobeerd met 21e eeuwse beeldtaal te verklaren wat er op het schilderij gebeurt. In mijn afbeelding wilde ik weliswaar met veel minder kleur dan het origineel (deels ingegeven door het korte tijdsbestek), toch een vrolijker beeld creëren. In het originele schilderij zit veel kleur, zoals het goudgeel van de hooiwagen.
 |
| © ConstCreations oktober 2016 DETAIL niet ongevraagd kopiëren of publiceren |
Sylvie organiseert deze kunstprojecten al jaren voor professionele kunstenaars, amateurs, haar cursisten of semi-professionals. Het zou de eerste keer zijn dat ik mee deed, omdat er een afmelding was. Techniek was ook vrij: van collage tot schilderij en van foto tot tekening of een combinatie ervan. Als het maar aan de muur kon hangen. Het formaat echter was vast: 60x40 cm staand, en het moest ophangklaar ingeleverd worden ter expositie. De 34 interpretaties zouden bij Galerie Wind hangen van 8 t/m 30 oktober 2016.
 |
| © Jeroen Bosch middendeel van het originele schilderij |
Ik was gebonden aan een paar regels, maar helemaal vrij in het interpreteren, men moest alleen wel kunnen zien dat mijn inspiratie op dit schilderij was gebaseerd. In de kunst bedoelt men met interpretatie een oordeel over de "betekenis" van een kunstwerk, dat wil zeggen: over datgene wat het kunstwerk primair overbrengt of uitdrukt. Voor mij is de aanwezigheid van vechtende hebberige mensen die richting de hel lopen, veranderend in een karavaan van duivelse wezens rechts op het werk van Bosch een moralistische les dat het slecht afloopt met de mensen, als zij meer met aardse zaken bezig zijn en aangetrokken worden tot het kwaad en de materie. Maar ook de afwezigheid van bloemen en mooie natuur maken dit kleurrijke schilderij in essentie toch somber. Nu was Bosch in veel van zijn werken niet bezig met het weergeven van flora. Jammer als je het mij vraagt, want de weinige keren dat hij dat wel schilderde, zoals in de tuin der lusten, maakte hij heel bijzondere fantasie natuur.
Hoe anders is dat bijvoorbeeld bij Jan van Eyck, die bijna een eeuw eerder realistisch bloemen en planten schilderde. Het kon dus al wel, gezien het het lams God van die schilder die 60 jaar eerder geboren werd, maar bleek niet de passie van Bosch. Vaak zie je vuur, duisternis, absurditeiten of wreedheden in de hel, maar Bosch focust niet echt op planten, met in de tuin der lusten wel af en toe een opvallende plant. Ik wilde dat dus juist gaan introduceren, mede omdat ik mij de laatste tijd interesseer voor botanische kunst, en heb meerdere elementen uit zijn andere schilderijen gebruikt in mijn interpretatie op de hooiwagentriptiek. Bijvoorbeeld de boom der wijsheid uit het paradijs.
 |
| © ConstCreations oktober 2016 niet ongevraagd kopiëren of publiceren |
Ik begon van alle losse elementen binnen het vaststaande formaat van de hooiwagen een nieuwe compositie te maken, in mijn eigen thematiek die richting een vredig wereldbeeld zou gaan, zonder mensen, hoe misantropisch ook, maar wel het exacte lijnenspel van het hooiwagenpaneel aanhoudend (horizon, landschap met waterpartijen, berg, witte middenstuk, donkere afgrond voorin) en in een pentekenstijl die (hopelijk in benadering) Boschiaans genoemd zou mogen worden. Zoals ik opmerkte, is de mens naar mijn smaak te veelvuldig aanwezig, en daarmee ook de honger naar macht en goud. Als ik de mens nu eens wegliet, en het hooi verving voor een bescheiden grondnest met daarin de belofte voor de wereld, nieuw leven, uit 2 waardige witte pauwen, precies op de plek waar in het origineel een moord plaatsvindt. Vogels die al sinds de prehistorie bestaan hebben in plaats van mensen, en engelenvleugels die nog net verschijnen achter de boom der wijsheid, i.p.v. Jezus in de wolken op het origineel. De engelen waren er immers al veel eerder. Dit paradijsje, met een witte mannetjespauw op de uitkijk, het vrouwtje beschermend bij het ei in het nest, de ogen in de pauwenstaart zoals uit de beroemde schets ‘Het woud heeft oren, het veld heeft ogen’ en een aantal vogels op de voorgrond die als herdertjes komen kijken naar de geboorte van …. (waaraan doet dit verhaal u denken).
 |
| © ConstCreations oktober 2016 niet ongevraagd kopiëren of publiceren |
Hij had in elk geval zeker iets met vogels, die hij veel schilderde en tekende, zie ook de schetsen: ‘De vogels en de zoogdieren trekken tegen elkaar ten oorlog’ en ‘De strijd van de vogels tegen de zoogdieren’ uit ca 1505-1510. Twee mooie schetsen uit het boek dat ik kocht bij de tentoonstelling 'Jheronimus Bosch – Visioenen van een genie' van 13 februari t/m 8 mei 2016 in Het Noordbrabants Museum. Zeker voor deze opdracht kwamen boeken goed van pas, eindelijk een goede reden om mijn boekenaankopen te verantwoorden. Van Bosch bezit ik er inmiddels drie. Leuk is dat je vanaf de oudste zwart-wit uitgave tot nu kunt zien hoeveel er onterecht aan de meester werd toegeschreven.
 |
| © ConstCreations oktober 2016 niet ongevraagd kopiëren of publiceren |
Ik heb bewust geen uil getekend, aangezien dat nachtdier symbool stond in de middeleeuwen voor de zonde die het daglicht niet kon verdragen. Wel had ik recent een vervreemdend buitenkunstwerk gezien in Schiedam dat mij door het uiltje zeer aan Bosch deed denken, mede ook door de bolvorm die vaak in zijn werk terugkomt. Het bleek een recent werk te zijn van docent Sjef Hendrickx van de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten in Den Haag die mij les gaf op de Afdeling Beeldende Kunst, ik meen in 1989. Hij woont en werkt in Schiedam en maakt interessant werk.
 |
| Sjef Henderickx |
Ook de plaatsing van de bollen is niet spontaan, maar precies daar waar in het origineel de hooiwagenwielen geschilderd zijn. Twee waar je de wielen zag, en twee op de voorgrond, alsof de hooilading eraf is gevallen en er enkel wat hooi op het nest is gebleven. De boomtop is daar waar in het schilderij een boom te zien is. Maar weer geen musici of duivel, slechts de druiven en de vogels en de engelenvleugels. Hoewel Bosch zijn schetsen niet inkleurde, heb ik er wel mijn eigen finishing touch aan toegevoegd d.m.v. wassingen en goudglitters als verwijzing naar het zogenaamde hooi wat goud moest voorstellen.
 |
| © ConstCreations oktober 2016 niet ongevraagd kopiëren of publiceren |
Het is goed mogelijk dat Jeroen Bosch pauwen heeft gezien, want de witte pauw stamt oorspronkelijk uit India en is in de tijd van de handelsreizen meegenomen naar Europa. De pauw is waarschijnlijk de oudst bekende siervogel. De keuze voor 2 witte pauwen is eigenlijk ontstaan omdat ik de aandacht wilde vestigen op een van de lichtste plekken in het schilderij, door daar iets met het hooi in de vorm van een nest te tekenen. Geen boomnest, want de plaatsing is aan de voet van de boom op de grond, daar hoorde natuurlijk een vogelsoort bij die haar eieren legt in een nest op de grond… wat kon dat zijn, een struisvogel vond ik niet zo esthetisch, een velduil, een patrijs, een fazant ook niet… misschien een zwaan… maar beter nog een mooie pauw!
Al was het niet vanwege alle symboliek die ik over deze vogel vond, en die ik hieronder vermeld: De pauw werd in het westen gezien als verdrijver van demonen. In het vroege christendom gold de pauw als een symbool van de Verlosser en van de wederopstanding. Het vernieuwen van zijn veren in de lente wees op opstanding. zijn vlees gold als onbederfelijk, zoals dat van Christus. Het was een symbool van de onsterfelijkheid van de ziel, die als vogel werd afgebeeld. In India en China wordt de pauw gezien als symbool van schoonheid, waardigheid en waakzaamheid. Zijn staart vol ogen overziet een zeer wijde omgeving. Hij verdrijft de boze krachten. In de Europese Middeleeuwen was de pauw o.a. een symbool van macht, welstand en waardigheid.
Jezidi, vereren een wezen, genaamd Melek Taoes (= de Engel Pauw)
Het pauwenei is een symbool dat werd gebruikt door de christen‑gnosticus Basilides, die in de periode 117‑161 een school had in Alexandrië. Van zijn werken is bijna alles verloren gegaan. Uit secundaire bronnen laat zich een deel van zijn opvattingen vaststellen.
Jung ging in zijn boek zeven preken tot de doden (1916) op naam van Basilides uit van de versie van Hippolytus* in Refutatio omnium haeresium. De niet‑zijnde God bracht de niet‑zijnde wereld uit het niets voort als een zaad of een pauwenei (vergelijkbaar met het huidige concept DNA).
De kleurige harmonie van de hemelse sferen werd door het pauwenei in symbool gebracht. Basilides stelde dat dit ei synoniem was met het sperma mundi (L.) of wereldzaad. Het pauwenei bevatte de volheid van de kleuren en wel 365 kleurschakeringen.
In de oude alchemistische teksten wordt vermeld dat de gouden kleur kan worden verworven met pauweneieren.
In het Boeddhisme betekend een pauwenveer: biedt bescherming tegen de verlokkingen van de wereld.
De pauw staat symbool voor onsterfelijkheid, schoonheid en waardigheid. Tevens staat de pauw voor trots en oplettendheid.
In India is de blauwe pauw symbool voor de god Krishna en wordt als heilige vogel beschouwd. De Hindoes zijn ervan overtuigd dat het lichaam van de pauw onvergankelijk is: het symbool van verrijzenis en eeuwig leven, de essentie van de goddelijkheid. Op het doden van de pauw stond vroeger dan ook de doodstraf. De pauw is tevens nationaal symbool van India, zoals dat bij ons de leeuw is.
(Bron: https://nl.wikipedia.org/wiki/Interpretatie)
(Bron: http://users.skynet.be/religie_info_site/bijbel%20fauna/pauw.html)
(Bron http://tomwesteneng.nl/vogels.html)
(Bron: https://nl.wikipedia.org/wiki/Pauwen)
(Bron http://www.columbusmagazine.nl/azie_en_midden-oosten/india/jaipur/reisreporter/fotos/372111.html)
Geen opmerkingen:
Een reactie posten